همزمان با برگزاری مذاکرات نمایندگان جمهوری اسلامی و سه کشور اروپایی در استانبول، اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه روز جمعه سوم مرداد خبر داد که تهران به پیشنهاد اتحادیه اروپا برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت درباره برجام و به‌ویژه احتمال تعویق فعال شدن مکانیسم ماشه، در ازای تعهد جمهوری اسلامی به اجرای چند شرط، جواب منفی داده است.

بقایی درباره طرح تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ از سوی اروپا گفت: «اساسا وقتی اصل موضوع بازگرداندن تحریم‌ها فاقد هرگونه دلیل و وجاهت قانونی و منطقی است و طرف‌های اروپایی به دلیل عملکردشان صلاحیت و مجوز چنین کاری ندارند، ما صحبت‌ کردن از تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ را نیز به‌طور مضاعف بی‌معنا و بی‌مبنا می‌دانیم و با آن مخالفیم.»

پیش از این سخنان، رویترز خبر داده بود که اروپا در صورت براورده شدن سه شرط از سوی جمهوری اسلامی، اجرای مکانیسم ماشه را شش ماه به تاخیر می‌اندازد. بر اساس این گزارش، جمهوری اسلامی ایران باید درباره موضوع‌هایی کلیدی شامل آمادگی برای گفتگوی مستقیم با واشینگتن، همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ارائه توضیحات درباره ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای‌ نزدیک به سطح نظامی که پس از حملات ماه گذشته آمریکا به سه مرکز تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی در خاک ایران، سرنوشت آن همچنان نامعلوم است، متعهد شود. 

محمدکاظم غریب‌آبادی، معاون سیاسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، نیز پس از پایان گفتگوها با نمایندگان بریتانیا، فرانسه و آلمان در نشست روز جمعه استانبول، با انتشار پیامی در اکس نوشت: «دکتر تخت‌روانچی و من گفتگویی جدی، صریح و مفصل با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی داشتیم و آخرین تحولات مربوط به لغو تحریم‌ها و موضوع هسته‌ای مورد بحث و بررسی قرار گرفت. ما ضمن انتقاد جدی از مواضع آن‌ها در مورد جنگ تجاوزکارانه اخیر علیه مردم ما، مواضع اصولی خود، از جمله در مورد مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک را توضیح دادیم. هر دو طرف با ایده‌های مشخصی به جلسه آمدند که جنبه‌های مختلف آن مورد بررسی قرار گرفت.»

این مقام ارشد وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در حالی از توافق برای ادامه مذاکرات در سطح فعلی خبر می‌دهد که مواضع قبلی علی خامنه‌ای و مشاوران او درباره اصرار بر سیاست‌های هسته‌ای را در پیام جدیدش تکرار کرده است؛ آنچه می‌تواند به معنای کمتر شدن امیدها برای دستیابی به یک توافق جامع میان جمهوری اسلامی و غرب باشد و احتمال اجرای مکانیسم ماشه و تشدید تنش‌های نظامی را قوت بخشد.

پس از پایان نشست استانبول میان معاونان وزارت خارجه جمهوری اسلامی با نمایندگان تروییکای اروپایی، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اعلام کرد که جمهوری اسلامی علاقه‌مند است برخی گفتگوها با آژانس را «در سطح فنی» از سر گیرد و قرار است تیم فنی آژانس در هفته‌های آینده به ایران برود.

گروسی در یک سخنرانی گفت:«جمهوری اسلامی، تاسیسات و فعالیت‌های هسته‌ای متعددی دارد و تهران باید در مورد آن‌ها شفاف باشد تا از وضعیت‌های مشکل‌ساز جلوگیری شود. جمهوری اسلامی در مورد برنامه هسته‌ای‌اش شفاف نبوده و چندین بار قوانین ان‌پی‌تی را نقض کرده است.»

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای با تائید سخنان سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی تاکید کرد که بازگشت هئیت فنی آژانس، ازجمله معاون او به ایران «در حال حاضر» در دستور کار نیست.

هیئت‌های مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپا و گروه موسوم به تروییکای اروپایی شامل فرانسه، بریتانیا و آلمان، روز جمعه سوم مرداد ۱۴۰۴ در کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در استانبول گرد هم آمدند تا گفتگوهایی را آغاز کنند که به گفته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، می‌تواند راه را برای ازسرگیری بازرسی‌ها باز کند.

کشورهای اروپایی به‌ همراه چین و روسیه طرف‌های باقی‌مانده توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، موسوم به برجام‌اند؛ توافقی که آمریکا سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد و بر اساس آن، تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران در ازای محدودیت‌هایی بر برنامه هسته‌ای این کشور، لغو شد.

اکنون مهلت ۱۸ اکتبر یا «غروب برجام»، یعنی تاریخی که با انقضای قطعنامه حاکم بر این توافق، تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران را کاملا لغو می‌کرد، به‌سرعت نزدیک می‌شود، مگر آنکه سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها دست‌کم ۳۰ روز قبل از آن فعال شود. طی این روند تحریم‌هایی که بخش‌های نفت و گاز، بانکداری و دفاعی جمهوری اسلامی را هدف می‌گیرند، به‌طور خودکار بازگردانده می‌شوند.

برای فراهم کردن زمان اجرای این روند، سه کشور اروپایی مهلت پایان اوت را برای احیای دیپلماسی تعیین کردند. دیپلمات‌های اروپایی به رویترز می‌گویند آنان می‌خواهند تهران اقدام‌های ملموس انجام دهد تا آن‌ها را متقاعد کند این مهلت را تا شش ماه دیگر تمدید کنند.

پیش از این، ایالات متحده پنج دور گفتگو با جمهوری اسلامی برگزار کرده بود، اما پس از حملات هوایی ماه ژوئن اسرائیل، این مذاکرات متوقف شد. به گفته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، این حملات برنامه‌ای را که واشینگتن و متحدش اسرائیل آن را تلاشی برای دستیابی به بمب اتم می‌دانند، نابود کرده است. با این حال، شبکه ان‌بی‌سی به نقل از مقام‌های فعلی و پیشین آمریکا گزارش داده که ارزیابی‌های بعدی واشینگتن نشان می‌دهد حملات مذکور تنها یکی از سه سایت هسته‌ای هدف‌گیری‌شده را نابود کرده و به دو سایت دیگر آسیب چندانی وارد نکرده است.

جمهوری اسلامی ایران هرگونه تلاش برای ساخت سلاح هسته‌ای را رد می‌کند و می‌گوید برنامه هسته‌ای‌اش صرفا اهداف غیرنظامی دارد.

دیپلمات‌های اروپایی و ایرانی به رویترز می‌گویند در حال حاضر برای بازگشت جمهوری اسلامی به میز مذاکره با آمریکا هیچ چشم‌اندازی وجود ندارد.